Katar Tarihi

M.S. 628 yılında, Katar yarımadasını da içeren El Ahsa bölgesinin Hristiyan hükümdarı Mundhir bin Sawa El Tamimi, İslam’ı kabul etti. Bu erken İslami döneme ait sadece birkaç yerleşim yeri belirlenmiş olup bu durum yarımadanın o dönemde seyrek nüfuslu olduğunu göstermektedir. Emeviler döneminde, M.S. 7. yüzyıldan 8. yüzyılın ortası arasında Katar, deve ve at yetiştiriciliğinin merkezi haline gelmiştir. Abbasilerin saltanatı (M.S. 8. yüzyıldan 13. yüzyıla kadar), Katar’ın deniz sularındaki zengin inci kıyıları boyunca inci endüstrisinin büyümesine tanık olmuştur. Kuzeybatı Katar’daki Yoghbi’de geç Emevi dönemine ait arkeolojik kalıntılar keşfedilirken yakındaki Murwab’da 250 ev, iki cami ve müstahkem bir konaktan oluşan, M.S. 9. ve 10. yüzyılların erken Abbasi dönemine ait kalıntılar keşfedilmiştir. Murwab’a ek olarak Kuzey Katar’da ve iç kısımda yer alan bir dizi başka Abbasi dönemi yerleşim yeri tespit edilmiştir.

Başlıca yerleşim merkezlerinin Körfez’in İran tarafında olduğu görülse de M.S. 10. ve 15. yüzyıllar arasındaki Körfez bölgesinin tarihi hakkında çok az bilgi mevcuttur. Katar’da bu döneme ait iki arkeolojik alan kuzeybatı kıyısında, M.S. 18. yüzyıla kadar iskan edilmiş Ruwayda ve Freyha bulunmuştur.  

1497’de Portekizli kaşif Vasco da Gama’nın Ümit Burnu üzerinden Hindistan’a yaptığı yolculuk, Avrupa’dan Doğu’ya giden bir deniz yolu oluşturdu. Bu, Avrupalıların Körfez bölgesinde ilk kez kalıcı ticaret üsleri kurmalarını sağladı. 16. ve 17. yüzyılın başlarında Osmanlılar, Safeviler ve Portekizliler, Katar’ın günümüzdeki sınırlarını oluşturan bölge için savaştı. Katar’ın dahil edildiği en eski haritalardan biri, Batlamyus haritasının (Katar Ulusal Kütüphanesi’nde sergilenmektedir) “Katara”yı bir kale olarak tasvir eden bir versiyonuydu. Portekizli gezginler 1580 ve 1590’larda Katar’a atıfta bulundular ve Luis Lazaro’nun 1596 tarihli Dünya Atlası’nda Katar’ın tek bir kale olarak temsili bulunmaktadır. Katar’a yapılan ana referanslar, Portekizlilerin Bahreyn’i Safevilere kaptırdığı 1602’den sonra bulunabilir. Bu tarihten sonra Portekizliler, Katar’ı Bahreyn’e baskın yapmak ve Körfez’den geçen tüccarları vergilendirmek için bir üs olarak kullandılar. Ruwayda’da yapılan kazılar, Portekiz kaynaklarında bahsedilen kale ile aynı olabilecek bir Portekiz tahkimatını ortaya çıkardı.

Katar’a yapılan en erken Osmanlı referansı, 1555’e kadar uzanır; bu referansta Katar, 1550’lerde işgal edilen Osmanlı eyaleti Al Hasa’nın bir parçası olarak kabul edilir. 16. yüzyılda Portekizliler ile Osmanlılar arasında, özellikle Portekizlilerin 1521-1602 yıllarında işgal ettiği Bahreyn konusunda büyük bir çekişme vardı. Ancak 1670’lerde Banu Khalid kabilesinin Şeyhi Osmanlıları Al Hasa’dan uzaklaştırdı ve muhtemelen tüm Osmanlı varlığını Katar’dan çıkardı.

Katar, bu noktada Katar ve Kuveyt’i kapsayan bir toprak parçasına hükmeden Bani Khalid gibi birçok kabilenin yükselişine tanık oldu. Al-Musslam kabilesi, Katar yarımadasında en az 16. yüzyıldan itibaren baskın kabile grubuydu. 18. yüzyıldan önce bölgede yaşadığı bilinen diğer kabileler arasında Al-Naim veya Körfez’in İran tarafında denizcilikle uğraşan Araplardan oluşan bir kabile konfederasyonu olan Al-Hawala vardı. 18. yüzyılda Kuveyt, Katar ve Bahreyn; Al-Sabah, Al-Khalifa, Al-Fadhil ve Al-Jalahimah gibi bir dizi kabile grubunu içeren Utub kabile konfederasyonu üyeleri tarafından ele geçirildi. Utub’daki grupların çoğunluğu Orta Arabistan’dan gelse de bir noktada denizci oldular ve tekneleri birincil ulaşım aracı olarak benimsediler.

Varlıklarına dair arkeolojik ve tarihi kanıtlar oldukça yetersiz olsa da, 17. yüzyılda bir avuç alanın işgal edildiği bilinmektedir. 18. yüzyılın sonunda, özellikle Katar yarımadasının kuzey kıyısı boyunca geniş bir yerleşim ağı vardı. 18. yüzyıldaki en önemli değişikliklerden biri, Portekiz nüfusunun fiilen ortadan kalkması ve Hollanda, Fransa ve İngiltere’den tüccarların gelmesiydi. Bu uluslar 17. yüzyılda Körfez’de bulunurken 1700’lü yıllarda rekabet arttı ve 19. yüzyılın başında neredeyse bir İngiliz tekeli ile sonuçlandı. Bu, Katar’ın modern tarihinin temellerini attı.