Katar Tarihi

M.S. 628 yılında, Katar yarımadasını da içeren El Ahsa bölgesinin Hıristiyan hükümdarı Münzir bin Sava El Tamimi İslam’ı kabul etti. Bu erken İslami döneme ait sadece birkaç yerleşim yeri tanımlanmıştır, bu da yarımadanın o dönemde seyrek nüfuslu olduğunu göstermektedir. Emeviler döneminde, M.S. 7. yüzyıldan 8. yüzyılın ortası arasında Katar, deve ve at yetiştiriciliğinin merkezi haline geldi. Abbasilerin saltanatı (M.S. 8. yüzyıldan 13. yüzyıla kadar), Katar’ın deniz sularındaki zengin inci kıyıları boyunca inci endüstrisinin büyümesine tanık oldu. Geç Emevi dönemine ait arkeolojik kalıntılar, kuzeybatı Katar’daki Yoghbi’de keşfedilirken, M.S. 9. ve 10. yüzyılların erken Abbasi dönemine ait kalıntılar, 250 ev, iki cami ve müstahkem bir konaktan oluşan yakındaki Murwab’da keşfedildi. Murwab’a ek olarak, kuzey Katar’da ve iç kısımda yer alan bir dizi başka Abbasi dönemi yerleşim yeri tespit edildi.

Başlıca yerleşim merkezlerinin Körfez’in İran tarafında olduğu görülse de, M.S. 10. ve 15. yüzyıllar arasındaki Körfez bölgesinin tarihi hakkında çok az bilgi mevcuttur. Katar’da, bu döneme ait iki arkeolojik alan kuzeybatı kıyısında, M.S. 18. yüzyıla kadar iskan edilmiş Ruwayda ve Freyha bulunabildi.  

1497’de Portekizli kaşif Vasco da Gama’nın Ümit Burnu üzerinden Hindistan’a yaptığı yolculuk, Avrupa’dan Doğu’ya giden bir deniz yolu oluşturdu. Bu, Avrupalıların Körfez bölgesinde ilk kez kalıcı ticaret üsleri kurmalarını sağladı. 16. ve 17. yüzyılın başlarında Osmanlılar, Safeviler ve Portekizliler, Katar’ın günümüzdeki sınırlarını oluşturan bölge için savaştı. Katar’ın dahil edildiği en eski haritalardan biri, Batlamyus haritasının (Katar Ulusal Kütüphanesinde sergilenmektedir) “Katara”yı bir kale olarak tasvir eden bir versiyonuydu. Portekizli gezginler 1580 ve 1590’larda Katar’a atıfta bulundular ve Luis Lazaro’nun 1596 tarihli Dünya Atlası’nda Katar’ın tek bir kale olarak temsili bulunmaktadır. Katar’a yapılan ana referanslar, Portekizlilerin Bahreyn’i Safevilere kaptırdığı 1602’den sonra bulunabilir. Bu tarihten sonra Portekizliler, Katar’ı Bahreyn’e baskın yapmak ve Körfez’den geçen tüccarları vergilendirmek için bir üs olarak kullandılar.  Ruwayda’da yapılan kazılar, Portekiz kaynaklarında bahsedilen kale ile aynı olabilecek bir Portekiz tahkimatını ortaya çıkardı.

Katar’a yapılan en erken Osmanlı referansı, 1555’e kadar uzanır; bu referansta Katar, 1550’lerde işgal edilen Osmanlı eyaleti El Ahsa’nın bir parçası olarak kabul edilir. 16. yüzyılda Portekizliler ile Osmanlılar arasında, özellikle Portekizlilerin 1521-1602 yılları arasında işgal ettiği Bahreyn üzerinden büyük bir çekişme vardı.  Ancak, 1670’lerde, Halidoğulları (Beni Halid) kabilesinin Şeyhi, Osmanlıları Al Ahsa’dan uzaklaştırdı ve muhtemelen tüm Osmanlı varlığını Katar’dan çıkardı.

Katar, bu noktada Katar ve Kuveyt’i kapsayan bir toprak parçasına hükmeden Halidoğulları gibi birçok kabilenin yükselişine tanık oldu.  El Müslam kabilesi, Katar yarımadasında en az 16. yüzyıldan itibaren baskın kabile grubuydu. 18. yüzyıldan önce bölgede yaşadığı bilinen diğer kabileler arasında El Naim veya Körfez’in İran tarafında denizcilikle uğraşan Araplardan oluşan bir kabile konfederasyonu olan El Hevala vardı. 18. yüzyılda Kuveyt, Katar ve Bahreyn, El Sabah, El Halife, El Fadıl ve El Celahimah gibi bir dizi kabile grubunu içeren Utub kabile konfederasyonu üyeleri tarafından ele geçirildi. Utub’daki grupların çoğunluğu Orta Arabistan’dan gelse de, bir noktada denizci oldular ve tekneleri birincil ulaşım aracı olarak benimsediler.

Varlıklarına dair arkeolojik ve tarihi kanıtlar oldukça yetersiz olsa da, 17. yüzyılda bir avuç alanın işgal edildiği bilinmektedir. 18. yüzyılın sonunda, özellikle Katar yarımadasının kuzey kıyısı boyunca geniş bir yerleşim ağı vardı. 18. yüzyıldaki en önemli değişikliklerden biri, Portekiz nüfusunun fiilen ortadan kalkması ve Hollanda, Fransa ve İngiltere’den tüccarların gelmesiydi. Bu uluslar 17. yüzyılda Körfez’de bulunurken, 1700’lü yıllarda rekabet arttı ve 19. yüzyılın başında, neredeyse bir İngiliz tekeli ile sonuçlandı. Bu, Katar’ın modern tarihinin temellerini attı.